De cursus gaat vandaag van start! Ik hoop van harte dat het meedoen met de cursus je zal helpen om te groeien in gebed én in bijbellezen, en dat op een manier waarbij bidden en bijbellezen veel meer een eenheid voor je worden. Daarom heeft deze les ook als titel gekregen: de Bijbel bidden. 

We gaan ons speciaal verdiepen in de lectio divina als een manier van biddend bijbellezen die al eeuwen wordt beoefend in de kloosters en die ook door protestantse christenen steeds meer wordt ontdekt als een manier van lezen die meer tegemoet komt aan het verlangen om niet alleen met je hoofd maar vooral ook met je hart de bijbel te lezen.

O ja, ik wens je op deze eerste dag van 2021 ook nog een gelukkig nieuwjaar! En dat woord 'gelukkig' kies ik even bewust omdat het het eerste woord is van het Psalmenboek. Psalm 1 begint met deze woorden: 

Gelukkig de mens
die (...)  vreugde vindt in de wet van de HEER
en zich verdiept in zijn wet, dag en nacht.
Hij zal zijn als een boom,
geplant aan stromend water.
Op tijd draagt hij vrucht,
zijn bladeren verdorren niet.
Alles wat hij doet komt tot bloei.

Biddend bijbellezen op de manier van de lectio divina is niets anders dan op zoek gaan naar het geluk waar Psalm 1 over spreekt (vrucht dragen en bloeien) op de manier die Psalm 1 aangeeft: door 'zich te verdiepen' in Gods woord. Dat 'zich verdiepen' kun je ook vertalen met: 'mediteren over', 'diep tot je hart laten doordringen'.

Lectio divina is een manier van biddend bijbellezen die al vele eeuwen beoefend wordt door monniken in kloosters. Monniken gingen het klooster in om God te zoeken. Dat deden ze door dagelijks samen te bidden (bijvoorbeeld zeven keer) en door ook dagelijks (naast de arbeid) tijd door te brengen met luisteren naar Gods Woord. Lectio divina komt dus uit de kloostertraditie.

Het woord ‘lectio’ betekent: lezing. Het woord ‘divina’ betekent: goddelijk. Letterlijk betekent lectio divina dus: goddelijke lezing. Maar zo wordt het nooit vertaald. Ik vertaal het zelf ook niet, omdat ik het mooi vind dat in zo’n uitdrukking voelbaar blijft dat het niet iets is van vandaag of gisteren, maar een geloofspraktijk met een heel lange traditie. Wie de lectio divina beoefent, gaat in die lange traditie van biddend bijbellezen staan.

Een omschrijving die je op Wikipedia kunt vinden, luidt zo: "Lectio divina is een spirituele praktijk bij monniken, waarbij Gods Woord aandachtig en indringend wordt gelezen." Deze praktijk behoort tot het gebed van de monniken. Hier wordt al meteen duidelijk hoe wezenlijk is dat het hier om gebed gaat. Monniken zeggen dat ze de bijbel bidden. Ik hoop dat je de komende weken leert om de bijbel te bidden.

Van groot belang is daarbij ook dat je je toevertrouwt aan de leiding van de heilige Geest. De Geest die het Woord van God heeft geïnspireerd is de Geest die er ook bij is als jij de bijbel bidt!

Straks introduceer ik de vier stappen die kenmerkend zijn voor de lectio divina. Maar eerst wil ik met drie woorden de sfeer van deze manier van omgaan met de bijbel aangeven.

Langzaam | Je leest de bijbeltekst langzaam. We zijn in onze tijd zo gewend geraakt aan het snel lezen van berichten en teksten (op websites en onze smartphones of voor onze studie) dat we nauwelijks meer weten hoe je langzaam leest (‘slow reading’ zou je het kunnen noemen, te vergelijken met ‘slow food’). Het is dus de bedoeling dat je de tijd neemt om heel rustig de woorden van de (meestal korte) tekst voor de lectio divina op je in te laten werken.

Liefdevol | De bijbel is een liefdesbrief. God vertelt je steeds opnieuw dat hij van je houdt. Daarom is het ook belangrijk dat je liefdevol leest, dat je als geliefd kind van een liefhebbende Vader de bijbel open doet om zijn liefdesstem te horen.

Luisterend | Het is belangrijk om een luisterhouding te hebben: open en ontvankelijk willen horen wat de heilige Geest door de bijbeltekst tegen jou wil zeggen. Je analyseert de tekst niet, maar opent je voor de tekst. ‘Spreek, Heer, uw dienaar luistert.’

Kenmerkend voor lectio divina is dat er vier stappen worden onderscheiden (ook wel: aspecten of dimensies). Hier noem ik ze nu kort. In de volgende vier lessen zal steeds één van de vier stappen extra aandacht krijgen.

1. Lezen (lectio): je leest de korte bijbeltekst herhaaldelijk en zorgvuldig, op zoek naar de woorden die je op dit moment speciaal raken.
2. Mediteren (meditatio): je denkt na over die woorden en verbindt ze met je leven, je ervaring, je gevoel.
3. Bidden (oratio): je spreekt met God en zegt wat er in je leeft.
4. Rusten (contemplatio): je bent aandachtig stil in Gods aanwezigheid.

In onderstaande video vertel ik aan de hand van een citaat uit een boek over Thomas a Kempis nog iets meer over lectio divina én over het werk van de Geest bij het bijbellezen.

In elke les krijg je twee reflectievragen. Ik nodig je uit om echt even tijd te maken om over de vragen na te denken. Het kan helpen als je er voor jezelf iets over opschrijft.

• Wat is tot nu toe kenmerkend voor jouw manier van omgaan met de bijbel als je bijbelleest of bijbelstudie doet?
• Wat spreekt je in de bovenstaande eerste uitleg van lectio divina het meeste aan? Wat wil je het liefst leren: liefdevoller, langzamer of luisterender lezen?

Ik nodig je uit om de komende dagen een paar eerste oefeningen te doen met lectio divina door de vier genoemde stappen (lezen, mediteren, bidden en rusten) te zetten bij het biddend lezen van enkele verzen uit het bijbelgedeelte dat tijdens deze cursus centraal zal staan Johannes 15:1-17.
 

Oefening 1

Beluister de voorlezing van Johannes 15:1-17 (dat kun je ook een paar keer doen) en beantwoord voor jezelf na het luisteren welk vers, welke zin of welk ene woord je speciaal aanspreekt. Ga na waarom dat zo is.

Luister: Johannes 15:1-17
 

Oefening 2

Doe een lectio divina-oefening bij Johannes 15 vers 5. Neem er wat tijd voor, bijvoorbeeld een kwartier, en probeer de vier stappen te doorlopen: lezen, mediteren, bidden en rusten.

Ik ben de wijnstok en jullie zijn de ranken.
Als iemand in mij blijft en ik in hem,
zal hij veel vrucht dragen.
Maar zonder mij kun je niets doen.

Luister: Johannes 15:5
 

Oefening 3

Kies in de Oefenruimte lectio divina een lied uit om met je volle aandacht naar te luisteren. Je zou dat vier keer kunnen doen (lectio divina wordt dan: audio divina): de eerste keer luister je heel aandachtig en ontdek je welke zin je in het bijzonder treft; de tweede keer luister je terwijl je overweegt wat de woorden bij je oproepen; de derde keer luister al biddend (hoe brengt dit lied je tot gebed?) en de vierde keer ben je alleen maar aandachtig aanwezig bij het luisteren.
 

Heb je ruimte om nog wat meer te lezen? Hier volgen twee tips.

• Nog een korte toelichting op het langzame, liefdevolle en luisterende leren lezen van de lectio divina vind je hier: Langzaam, liefdevol en luisterend leren lezen.
• In 2009 verscheen het boek ‘Samen luisteren in de stilte. Lectio divina en 40 oefeningen’. Een van de lectio divina-oefeningen die ik schreef in dat boek, kun je hier lezen: Als uw woorden opengaan.

Inspiratie gewenst bij het bezig zijn met deze les!

Vanavond  (1 januari 2021) is er het eerste webinar. Later vandaag krijg je nog een herinneringsmail. Het webinar vindt plaats via YouTube Live. Dat biedt beperkte mogelijkheden tot interactie, maar het is wel mogelijk om via de chat een vraag te stellen of een opmerking te maken. 

Tijdens het webinar doen we ook een korte oefening met lectio divina van 5 minuten.

Hartelijke groet en Gods zegen voor jou,

Jos Douma